• Babka jako roślina żywicielska dla motyli
  Liście babki lancetowatej (Plantago lanceolata) stanowią istotne źródło pokarmu dla gąsienic niektórych gatunków motyli, zwłaszcza z rodzin modraszkowatych (Lycaenidae) i rusałkowatych (Nymphalidae). Przykładem jest modraszek ikar (Polyommatus icarus), którego larwy żerują na jej liściach. Obecność babki w środowisku może więc korzystnie wpływać na lokalną bioróżnorodność.
• Efektywność reprodukcyjna i przystosowanie siedliskowe
  Babka lancetowata jest rośliną wyjątkowo skuteczną w kolonizacji. Pojedynczy egzemplarz może wyprodukować do 1000 nasion w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego. Co więcej, nasiona te zachowują zdolność kiełkowania przez około 5 lat, co umożliwia jej przetrwanie w zmiennych warunkach środowiskowych i szybkie zajmowanie nowych nisz ekologicznych.
• Zastosowanie kulinarne kwiatostanów
  Młode, jeszcze nierozwinięte kwiatostany babki lancetowatej można poddać obróbce termicznej, np. smażeniu. Ich smak zbliżony jest do smażonych pieczarek, co czyni je interesującym dodatkiem w kuchni roślinnej – zwłaszcza w kontekście kuchni dzikiej (tzw. wild foraging).
• Reakcja na wilgotność – roślina jako wskaźnik pogodowy
  W tradycyjnej wiedzy ludowej obserwowano, że zamykające się kwiatostany babki mogą zapowiadać zbliżający się deszcz. To zjawisko ma swoje uzasadnienie biologiczne – roślina faktycznie reaguje na zmiany wilgotności powietrza, co może wpływać na pozycję i zamknięcie jej kwiatostanów.

BABKA LANCETOWATA – Plantago lanceolata

• liść babki lancetowatej – Plantaginis lanceolata folium

Gatunki, z których można pozyskiwać surowiec:

• babka zwyczajna – Plantago major

• liście zbiera się przed lub w czasie kwitnienia V – VIII
  • wg FP X – liście babki lancetowatej najlepiej pozyskiwać przed okresem pełnego rozkwitu kwiatostanów

• zebrane liście należy rozłożyć cienką warstwą w przewiewnym, suchym i zacienionym miejscu
• w suszarkach w temperaturze do 40˚C

warto wiedzieć

• liście, które podczas suszenia pociemniały i mają fioletowo – brunatne przebarwienia w dużym stopniu utraciły swoje cenne właściwości

• glikozydy irydoidowe – katalpol, aukubina
• garbniki
  • liście babki lancetowatej mają więcej garbników niż babka zwyczajna
• śluzy
• flawonoidy – apigenina, luteolina
• kwasy organiczne
• pektyny
• związki mineralne – dużą część składników mineralnych stanowią sole cynku i potasu oraz kwas krzemowy

• w młodych liściach, zbieranych IV – V przeważa katalpol, w starszych zbieranych na przełomie VI – VII głównym składnikiem jest aukubina

• przeciwzapalne – głównie na błony śluzowe jamy ustnej, gardła i układu pokarmowego
• przeciwwrzodowe i gojące
• powlekające błony śluzowe przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych (następuje zmniejszenie przekrwienia błon śluzowych)
• bakteriobójcze i bakteriostatyczne (najsilniejsze działanie wykazuje świeży surowiec, zwłaszcza sok)
• przeciwwirusowe
• wykrztuśne
• rozkurczowe na mięśnie gładkie dróg oddechowych
• ściągające – w odwarach działa silniej niż w naparach
• anstyseptyczne
• przeciwzapalne

Szwajcarski ksiądz Kunzle o babce napisał:
„Zastosowanie lecznicze mają wszystkie gatunki babki i wszystkie części rośliny: korzenie, ziele, kwiaty i nasiona. Babka, jak żadna inna roślina, oczyszcza krew, płuca oraz żołądek i dlatego zalecana jest dla osób, które cierpią na niedokrwistość, mają kłopoty z płucami i nerkami, są blade, mają wysypki i wypryski, liszaje, pokasłują, mają chrypkę i są chude mimo, że nie brakuje im jedzenia. Pomaga słabowitym dzieciom, które mimo dobrego odżywiania wolniej się rozwijają”.

wewnętrzne:

• układ oddechowy
  • nieżyt dróg oddechowych
  • zaflegmienie, kaszel, krztusiec, dychawica oskrzelowa, gruźlica płuc – działanie raczej wspomagające
  • zapalenia oskrzeli i dychawicy oskrzelowej
  • sok ze świeżych liści babki stabilizowany etanolem jest stosowany w schorzeniach górnych dróg oddechowych oraz astmie

• układ pokarmowy
  • nieżyt układu pokarmowego (przewlekły i ostry) – przede wszystkim w odwarach
  • niedokwaśność żołądka – w odwarach
  • stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit
    babka stosowana w odwarach i/lub naparach bardzo dobrze regeneruje nabłonek
  • wrzody żołądka i dwunastnicy – jako środek wspomagający gojenie – w odwarach i lub naparach
  • biegunka o słabym nasileniu – w odwarach

zewnętrzne:

w fitoterapii zewnętrznej wykorzystuje się:
– świeży sok
– okłady z rozgniecionych liści
– odwary, napary, nalewki do przemywań, płukanek i kąpieli

• zapalenie spojówek i powiek – przemywanie oczu letnim naparem lub odwarem z liści babki zmniejsza stan zapalny, redukuje obrzęk i łagodzi podrażnienie błony śluzowej oka
• zmiany skórne:
  • dermatozy, wypryski, wrzody – przemywanie świeżym sokiem lub okłady z liści
  • zmiany o charakterze zapalnym: trądzik, liszaje, wysypki, zakażenia bakteryjne – szczególnie skuteczne okłady z liści lub przemywania odwarem
  • zranienia, oparzenia, owrzodzenia – świeży sok przyspiesza ziarninowanie i wspomaga gojenie
  • ukąszenia i użądlenia – najlepiej przemywać nalewką (tincturą) z babki lub świeżym sokiem
• stany zapalne jamy ustnej:
  • zapalenie gardła i dziąseł – płukanie naparem lub odwarem zmniejsza stan zapalny i łagodzi ból
  • zapalenie dziąseł i próchnica – regularne płukanie poprawia stan mikrobioty jamy ustnej i pozytywnie wpływa na kondycję zębów.
• okolice intymne:
  • białe upławy – irygacje naparem z babki
  • stany zapalne skóry i sromu – przemywania odwarem oraz nasiadówki

Sytuacje, które zawsze wymagają ostrożności

• nadwrażliwość lub alergia na składniki babki
• dzieci do 12 roku życia – brak badań, stąd zalecana ostrożność
• kobiety w ciąży i karmiące – brak badań

warto wiedzieć

• w badaniach nie stwierdzono skutków niepożądanych ani żadnych efektów ubocznych jej stosowania
• nie odnotowano także działań niepożądanych po zastosowaniu liści babki

Z czym warto łączyć babkę – przykład

• przy zmęczonych oczach – z zielem świetlika, koszyczkiem rumianku, kwiatem malwy
• w schorzenia układu oddechowego – z zielem miodunki, koszyczkiem rumianku, korzeniem omanu, zielem szanty, korzeniem prawoślazu

1. Sok z babki

Sposób przygotowania:

• Świeże, umyte liście (bez ogonków) przepuścić przez wyciskarkę wolnoobrotową.
• Na każde 100 ml uzyskanego soku dodać 200 ml cukru lub płynnego miodu i dokładnie wymieszać.
• Tak przygotowany sok nie wymaga pasteryzacji – należy jednak przechowywać go w ciemnym, chłodnym miejscu (np. lodówce).

Warianty:

• Wersja bezcukrowa: Sok można zamrozić w woreczkach na lód i przyjmować po rozmrożeniu, rozcieńczony z wodą – szczególnie polecane dla osób eliminujących cukier.
  Dodatkowo rozcieńczony sok może służyć do przemywania skóry w przypadku:
  – ran, trądziku, ukąszeń, pokrzywki.

• Wersja alkoholowa (stabilizowana):
  Na każde 100 ml soku dodać:
  – 100 ml cukru lub miodu
  – 20–30 ml alkoholu 40%
  Tak przygotowany roztwór zachowuje trwałość i może być stosowany wewnętrznie oraz zewnętrznie.

---

2. Napar ze świeżych liści – przy problemach trawiennych

Składniki:

• 1 duża garść liści zebranych w czasie kwitnienia
• 1,5 szklanki wody

Sposób przygotowania:
Zioła zalać wodą, zaparzać pod przykryciem przez 10–15 minut.

Dawkowanie i zastosowanie:
Pić ½ szklanki 3 razy dziennie przy:

• przewlekłych nieżytach błon śluzowych żołądka
• wzdęciach i problemach trawiennych

---

3. Odwar wg A. Ożarowskiego

Składniki:

• 1 łyżka suszonych, rozdrobnionych liści
• 1,5 szklanki gorącej wody

Sposób przygotowania:
Zalać liście wodą, doprowadzić do wrzenia, a następnie odstawić do zaparzenia. Po kilku minutach przecedzić.

Dawkowanie i zastosowanie:

• Pić ½ szklanki 2–3 razy dziennie jako środek przeciwzapalny i bakteriobójczy
• Odwar może być stosowany również do:
  – okładów i przemywań skóry
  – płukanek jamy ustnej i gardła
  – przemywania oczu – po rozcieńczeniu w proporcji 1:1 z przegotowaną wodą

---

4. Mieszanka na zapalenie oskrzeli wg M. Treben

„Szklankę zimnej wody z plasterkiem cytryny (bez skórki, jeśli cytryna była pryskana) i łyżeczkę do kawy kandyzowanego cukru ogrzewa się do wrzenia. Gdy zakipi cztery do pięciu razy, zdejmuje się naczynie z kuchenki i dopiero wtedy dodaje łyżeczkę mieszanki babki z macierzanką i pozostawia na pół godziny do naciągnięcia.
W ciężkich przypadkach należy pić herbatkę 4 – 5 x dziennie.
Za każdym razem przygotowuje się świeżą porcję i pije łykami tak gorącą jak tylko możliwe.”

---