BODZISZEK CUCHNĄCY – Geranium robertianum

• ziele bodziszka– herba Geranii
• korzeń bodziszka – radix Geranii

• ziele (V – VIII)
  • zbioru dokonuje się przed kwitnieniem lub w pełni kwitnienia, gdy roślina jest najbardziej aromatyczna i bogata w związki czynne
  • ścina się górne części pędów (ok. 10 – 15 cm nad ziemią), najlepiej w suchy, słoneczny dzień, kiedy nie ma już rosy

• korzenie 
  • wczesna wiosna lub późna jesień (III – IV) lub późna jesień (IX – XI)
  • korzenie wykopuje się po zakończeniu okresu wegetacyjnego lub tuż przed jego rozpoczęciem, gdy substancje zapasowe są zmagazynowane w częściach podziemnych

• ziele
  • zebrane ziele należy rozłożyć cienką warstwą w suchym, przewiewnym i zacienionym miejscu – najlepiej na sitach, pergaminie lub bawełnianej ściereczce
  • można użyć suszarki, ustawiając temperaturę na maksymalnie 40°C, aby zachować olejki eteryczne i substancje czynne

• korzeń
  • po zbiorze korzenie należy dokładnie umyć pod bieżącą wodą
  • w suszarkach korzenie suszy się w nieco wyższej temperaturze 40 – 50°C

warto wiedzieć

• surowiec wrażliwy na światło stąd po wysuszeniu należy go przechowywać w szczelnych, ciemnych pojemnikach (np. słoikach z ciemnego szkła lub papierowych torebkach)
• trwałość surowca po wysuszeniu max. do 12 miesięcy

• ziele, korzeń
  • garbniki – o działaniu ściągającym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym
  • flawonoidy – wspierają działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne
  • kwasy fenolowe – łagodzą stany zapalne
  • olejki eteryczne – odpowiedzialne za charakterystyczny zapach oraz działanie przeciwdrobnoustrojowe
  • witaminy: A, C i z grupy B

W medycynie ludowej – wśród najbardziej znaczących właściwości bodziszka wymieniane było działanie przeciwzapalne, hemostatyczne, przeciwcukrzycowe, przeciwbakteryjne, przeciwalergiczne, przeciwnowotworowe i moczopędne 

• ziele, korzeń

wewnętrzne:

• ściągające
• przeciwzapalne
• przeciwwirusowe (słabe)
• hemostatyczne (hamuje drobne krwawienia)
• moczopędne
• hipoglikemiczne (obniża poziom cukru)
• hipotensyjne (w badaniach na zwierzętach)
• przeciwbiegunkowe
• cytotoksyczne – hamuje proliferację komórek tumorowych (w badaniach in vitro)
• przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Potencjał antybakteryjny, wykazywany głównie w stosunku do bakterii Gram – dodatnich i wybranych grzybów Candida, może potwierdzać tradycyjne zastosowanie G. robertianum w leczeniu trudno gojących się ran

tradycyjne i współczesne wykorzystanie bodziszka cuchnącego:

wewnętrzne:

• układ pokarmowy
  • stany zapalne przewodu pokarmowego – napary i odwary z ziela pomagają łagodzić stany zapalne jamy ustnej, przełyku, żołądka i jelit.
  • nieżyt żołądka i jelit – stosowany przy wzdęciach, odbijaniu, uczuciu pełności i niestrawności; reguluje trawienie
  • biegunki – dzięki zawartości tanin działa ściągająco i kojąco na błony śluzowe
  • wrzody żołądka i jelit – wspomagająco w leczeniu wrzodów i nadżerek
  • wspiera funkcję wątroby – tradycyjnie stosowany przy osłabieniu funkcji wątroby oraz do pobudzania wydzielania żółci

• układ moczowo – płciowy
  • skąpomocz – ziele bodziszka działa łagodnie moczopędnie, wspomagając oczyszczanie organizmu
  • nadmierne krwawienia miesiączkowe – wykazuje działanie ściągające i tamujące krwawienia
  • stany zapalne układu moczowego – stosowany tradycyjnie przy zapaleniach pęcherza i nerek oraz przy kamicy moczowej

• pozostałe
  • cukrzyca

zewnętrzne:

• skóra i błony śluzowe
  • rany – odwary wspierają gojenie ran, szczególnie sączących
  • trądzik i łojotok – przemywania zmniejszają wypryski i ograniczają wydzielanie sebum
  • stany zapalne skóry (AZS, łuszczyca, pokrzywka) – kąpiele i okłady łagodzą świąd i zaczerwienienie
  • zmiany skórne – przy opryszczce, liszajach, nadżerkach stosuje się okłady z naparu
  • trądzik różowaty i kosmetyczny – działanie łagodzące i oczyszczające

• oczy
  • zapalenia – okłady z letniego naparu stosuje się przy łzawieniu, podrażnieniach i zapaleniu powiek

• jama ustna i gardło
  • zapalenia dziąseł i gardła – płukanki z naparu działają przeciwzapalnie i łagodzą ból

• odbyt i narządy płciowe
  • hemoroidy i świąd odbytu – nasiadówki i okłady łagodzą objawy
  • stany zapalne intymne – przemywania działają przeciwzapalnie i ściągająco
  • upławy – płukanki i irygacje poprawiają stan śluzówek

Sytuacje, które zawsze wymagają ostrożności

• nadwrażliwość lub alergia na składniki bodziszka
• kobiety w ciąży i karmiące

1. Napar z bodziszka cuchnącego

Przepis pochodzi z klasycznego zestawu zaleceń fitoterapeutycznych opracowanych przez dr. Różańskiego. Używany w leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego oraz jako środek łagodzący infekcje i podrażnienia skóry

Składniki:

• 1 łyżka suszonego ziela bodziszka
• 1 szklanka (ok. 200 ml) gorącej wody

Sposób przygotowania:
Ziele zalać gorącą, ale nie wrzącą wodą, przykryć i pozostawić do zaparzenia na około 20 minut. Następnie przecedzić.

Zastosowanie i dawkowanie:

• wewnętrznie: w przypadku nieżytów przewodu pokarmowego, kaszlu, niestrawności – pić często, małymi porcjami, np. po 100 ml. Maksymalnie do 3 szklanek dziennie.
• zewnętrznie: do przemywania skóry w dermatozach, jako płukanka do jamy ustnej i gardła, do okładów przy zmianach zapalnych.
  W zapaleniu oczu: stosować okłady z naparu z samego kwiatu bodziszka – wykazują wysoką skuteczność w łagodzeniu stanów zapalnych spojówek i powiek.

---

2. Odwar z ziela lub korzenia bodziszka

Składniki:

• 2 łyżki suszonego lub świeżego ziela (ew. korzenia)
• 1 szklanka (200 ml) gorącej wody

Sposób przygotowania:
Ziele zalać wodą, doprowadzić do wrzenia i gotować pod przykryciem przez 10 minut. Po zdjęciu z ognia zaparzać jeszcze przez 30 minut, a następnie przecedzić.

Zastosowanie i dawkowanie:

• wewnętrznie: szczególnie skuteczny przy ostrych nieżytach żołądka i jelit – pić 100 ml co 3 godziny, maksymalnie do 2 szklanek dziennie.
• zewnętrznie: stosować w formie przemywań, okładów, nasiadówek, lewatyw i irygacji – szczególnie pomocny w stanach zapalnych skóry, błon śluzowych i narządów płciowych.

---

3. Nalewka z bodziszka cuchnącego (Tinctura Geranii robertiani)

To klasyczna receptura zielarska zgodna z zaleceniami etnofarmakologicznymi w literaturze (m.in. PDR for Herbal Medicines, Plants For A Future, Matthew Wood).
Nalewka sporządzana w proporcji 1:5 z 40% alkoholem. Zalecana przy stanach zapalnych, biegunkach, infekcjach układu pokarmowego i moczowego.

Składniki:

• 1 część świeżego lub suszonego, rozdrobnionego ziela
• 5 części 40% alkoholu (np. wódki)

Sposób przygotowania:
Ziele zalać alkoholem w szklanym słoju, szczelnie zamknąć i pozostawić w ciemnym miejscu na 10 – 14 dni. Codziennie wstrząsnąć. Po upływie tego czasu przecedzić przez gazę lub filtr.

Zastosowanie i dawkowanie:

• wewnętrznie: przy biegunkach, nieżytach przewodu pokarmowego, stanach zapalnych dróg moczowych i wątroby – 10–30 kropli nalewki rozcieńczonych w niewielkiej ilości wody, 2–3 razy dziennie.
• zewnętrznie: może być stosowana punktowo na zmiany skórne (np. opryszczkę, drobne rany, liszaje) lub dodawana do wody do płukanek i przemywań.