• Roślina wskaźnikowa dla czystych pól
  chaber bławatek jest bioindykatorem – jego obecność świadczy o polach nieprzenawożonych i stosunkowo czystych chemicznie. Na intensywnie pryskanych areałach zanika
• „Chlebowy kwiatek”
  w polskiej tradycji ludowej chaber był nazywany „chlebowym kwiatkiem”, bo rósł głównie w zbożu – szczególnie w życie. Dawniej był nieodłącznym elementem wieńców dożynkowych
• Barwnik do tkanin i kosmetyków
• kwiaty chabra ze względu na obecność antocyjanów był w dawnych czasach wykorzystywany do barwienia tkanin, żywności i atramentu. Antocyjany zawarte w kwiatach pozwalały uzyskać barwę od błękitu po fiolet.
• Roślina dla oczu
  tradycyjnie napary z kwiatów stosowano przy zapaleniach spojówek i zmęczeniu oczu – stąd ludowa nazwa „ośle oczka”. Do dziś jego działanie potwierdza fitoterapia okulistyczna.
• „Być jak bławatek”
  dawne powiedzenie „czysty jak bławatek” odnosiło się do osoby uczciwej, szczerej i prostolinijnej. Również w literaturze ludowej bławatek był synonimem niewinności.
• Bławatek na talerzu i w filiżance
  płatki bławatka są wykorzystywane jako dekoracja dań i herbat. Nadają naparom delikatny i lekko korzenny smak.

CHABER BŁAWATEK – Centaurea cyanus Cyanus segetum

• kwiat bławatka – Cyani flos

• kwiaty zbiera się ze stanu naturalnego w początkowym okresie kwitnienia czerwiec – lipiec (VI – VII)

Co zbieramy:

• surowcem zielarskim jest kwiat bławatka(Cyani flos), czyli same płatki (kwiaty promieniste), bez osadników, szypułek i zielonej okrywy
• zbiór całych koszyczków jest niewskazany — obecność okrywy i rurkowatych kwiatów środkowych obniża jakość surowca i wpływa na jego barwę podczas suszenia

Warto wiedzieć:

• dla uzyskania intensywnie niebieskiego koloru suszu najlepiej zbierać kwiaty w pierwszych dniach kwitnienia — z czasem udział antocyjanów spada.
• zbyt mocne nasłonecznienie lub przesuszenie terenu może powodować jaśniejsze wybarwienie płatków.
• w przypadku chęci uzyskania surowca dekoracyjnego (do herbat i potpourri), najładniejsze są kwiaty zebrane z dziko rosnących stanowisk (odmiany ogrodowe są najczęściej pastelowe prze co mało wyraziste)

• zebrane kwiaty należy rozłożyć na pergaminie lub białej kartce w ciepłym, ciemnym, suchym i przewiewnym miejscu
• w suszarkach lub piekarniku w temperaturze 35 – 40˚C

warto wiedzieć

Kwiaty bławatka bardzo łatwo tracą swoje właściwości, jeśli zostaną niewłaściwie wysuszone lub źle przechowywane. Aby zachować ich naturalną, intensywnie błękitną barwę, suszenie powinno odbywać się możliwie szybko — najlepiej w ciągu maksymalnie 2 dni. Głównym zagrożeniem jest rozpad niebieskiego barwnika – cyjaniny – co powoduje blaknięcie kwiatów.

Do takiej utraty barwy najczęściej dochodzi podczas suszenia w nieodpowiednich warunkach, np.: przy zbyt dużym nasłonecznieniu, wysokiej wilgotności powietrza, słabym przewiewie lub zbyt długim czasie suszenia.

Dlatego zaleca się suszenie płatków w suszarkach do ziół lub w lekko uchylonym piekarniku, w dobrze kontrolowanej temperaturze (nieprzekraczającej 35–40°C). Dzięki temu lepiej zachowują barwę i cenne składniki.

Jeśli chodzi o przechowywanie – gotowy susz powinien być trzymany w szczelnych, ciemnych pojemnikach. Doskonale sprawdzą się do tego celu szklane słoje lub grube, wielowarstwowe torby papierowe. Tak zabezpieczone kwiaty dłużej utrzymują barwę i jakość.

• przeciwzapalne
  (potwierdzone głównie w kontekście stanów zapalnych skóry i błon śluzowych (np. spojówki oka)
• łagodnie moczopędne (diuretyczne)
• antyoksydacyjne (przeciwutleniające)
• wzmacniające naczynia włosowate

wewnętrzne:

• układ moczowy

Kwiat chabra był stosowany głównie w tradycyjnym ziołolecznictwie. Wykazuje działanie znacznie słabsze niż typowe ziołowe diuretyki, dlatego używano go raczej pomocniczo — szczególnie w przypadku:

• przewlekłych, łagodnie przebiegających schorzeń nerek z towarzyszącym skąpomoczem (zwłaszcza u dzieci)
• stanów zapalnych kłębuszków i miedniczek nerkowych — jako środek wspomagający, w połączeniu z innymi surowcami
• obrzęków spowodowanych zatrzymaniem wody w organizmie — w zestawieniu z innymi roślinami
• kamicy moczowej — przede wszystkim profilaktycznie

---

W tradycji ludowej napary z chabra były pite również jako środek:

• wspomagający trawienie (dzięki zawartości goryczy)
• łagodnie moczopędny („oczyszczający krew”)
• wspierający organizm w czasie lekkich infekcji przeziębieniowych

zewnętrzne:

• szeroko rozumiane „problemy z oczami” np.:
  w formie przemywań i okładów naparem
  • zapalenie spojówek i / lub brzegu powiek,
  • nadwrażliwość na promieniowanie UV,
  • nadwrażliwość oczu związana z długotrwałą pracą przy komputerze) – w przemywaniach i okładach z naparu
  • uczucie zmęczenia
  • „worki” i opuchlizna wokół oczu

• problemy skórne:
  w formie okładów i kąpieli z kwiatów stosowane na:
  • • stany zapalne skóry,
    • podrażnienia,
    • drobne rany i otarcia,
    • wypryski

Kwiaty chabra od dawna znajdują zastosowanie w kosmetykach naturalnych przeznaczonych do pielęgnacji cery wrażliwej, delikatnej i naczynkowej — szczególnie w tonikach oraz w preparatach do pielęgnacji skóry wokół oczu (kremach i płynach)

 

Sytuacje, które zawsze wymagają ostrożności

• nadwrażliwość lub alergia na składniki chabra bławatka
• kobiety w ciąży i karmiące

Chaber bławatek zaliczany jest do surowców bezpiecznych.

 

Z czym łączyć chaber bławatek:

• przy problemach z oczami:
  z koszyczkiem rumianku, zielem świetlika, kwiatem malwy, kwiatem nagietka, liściem babki, zielem przytulii wonnej
• w schorzeniach dróg moczowych:
  z zielem skrzypu, kwiatem bzu czarnego, zielem fiołka trójwonnego, liściem brzozy, kwiatem krwawnika, korzeniem wilżyny, korzeń pietruszki

1. Napar z chabra bławatka

Składniki:
1 łyżka suszonych płatków bławatka
1 szklanka wrzątku (ok. 250 ml)

Przepis:
Płatki zalać wrzątkiem, przykryć i pozostawić do zaparzenia na 10–15 minut. Po tym czasie przecedzić.

Zastosowanie zewnętrzne:

Do przemywań i okładów na oczy:

• Stany zapalne spojówek
• Zmęczenie oczu
• Opuchnięcia powiek

Stosować przemywania lub kompresy 2–3 razy dziennie

Do przemywań skóry:

• Drobne uszkodzenia skóry
• Otarcia, podrażnienia
• Stany zapalne skóry
• Cera naczynkowa i wrażliwa (np. w postaci toniku)

Stosować okłady lub przemywać skórę 2–3 razy dziennie

Zastosowanie wewnętrzne:

• Łagodne działanie moczopędne
• Wspomaganie funkcji nerek i pęcherza
• Wspomaganie trawienia
• „Oczyszczanie organizmu” (wg tradycji)

Pić 1–2 razy dziennie po 1 szklance; przy wspomaganiu trawienia — po pół szklanki 15 min przed posiłkiem.

Dawkowanie (wewnętrzne):
Pić 1–2 razy dziennie po 1 szklance

---

2. Nalewka z chabra bławatka (na skórę i dla układu moczowego)

Składniki:
4 łyżki świeżych lub 6 łyżek suszonych płatków bławatka
250 ml spirytusu 40 – 50%
250 ml przegotowanej wody (ostudzonej)

Przepis:
Zalać płatki mieszanką spirytusu i wody (razem 500 ml), odstawić w ciemne miejsce na minimum 14 dni, codziennie wstrząsać. Po tym czasie przecedzić, przelać do ciemnej butelki.

Zastosowanie i dawkowanie:

wewnętrznie:

• Wspomagająco przy łagodnych dolegliwościach układu moczowego
• Wspomaganie trawienia
• Dawniej: „oczyszczająco” (zgodnie z tradycją zielarską)

Pić 20–30 kropli na wodę, 1–2 razy dziennie.

zewnętrznie:

• Przemywanie skóry w stanach zapalnych, wypryskach
• Dodatek do toników i kosmetyków do cery naczynkowej i wrażliwej

 Stosować miejscowo, według potrzeby.

---

3. Ocet bławatkowy (kosmetyczny i do przemywania skóry)

Składniki:
1 szklanka świeżych płatków bławatka
500 ml naturalnego octu jabłkowego

Przepis:
Płatki zalać octem, odstawić w ciemne miejsce na 2–3 tygodnie, codziennie wstrząsać. Następnie przecedzić.

Zastosowanie i dawkowanie:

do pielęgnacji skóry:

• Cera tłusta, mieszana, trądzikowa
• Skłonność do stanów zapalnych skóry
• Cera naczynkowa (po rozcieńczeniu)

Stosować po rozcieńczeniu (1 część octu + 4 części wody) — jako tonik lub płukanka.

do pielęgnacji włosów:

• Skłonność do przetłuszczania
• Wzmacnianie cebulek włosowych

Dodawać do ostatniego płukania włosów (ok. 2–3 łyżki na 1 litr wody).

---

4. Syrop bławatkowy (na zmęczenie i na oczy — tradycyjny przepis ludowy)

Składniki:
3 garście świeżych płatków bławatka
500 ml wody
500 g cukru
sok z 1 cytryny

Przepis:
Płatki zalać wodą, zagotować, odstawić na 12 godzin pod przykryciem. Następnie przecedzić, dodać cukier i sok z cytryny. Gotować na wolnym ogniu do uzyskania syropu (ok. 10–15 minut). Przelać do butelek.

Zastosowanie i dawkowanie:
Wewnętrznie: 1 – 2 łyżeczki dziennie jako środek łagodnie wzmacniający i tonizujący (w tradycji: „na oczy i czystość cery”).
Dodatek do herbat lub deserów

---