• Nazwisko zakorzenione w botanice
  Nazwa Grindelia została nadana na cześć Davida Hieronymusa Grindela (1766–1836) – niemieckiego lekarza, botanika i profesora farmacji, który jako pierwszy opisał i sklasyfikował ten rodzaj roślin. To jedno z niewielu ziół, które zawdzięcza nazwę uczonemu o sercu oddanym zielarstwu.
• Profil sensoryczny liści
  Świeże liście grindelii – jeśli odważysz się je rozgryźć – zaskoczą Cię balsamicznym, lekko żywicznym smakiem, przypominającym igliwie sosny lub świerku. Dawniej używano ich nie tylko leczniczo, ale i… jako odświeżacza oddechu na prerii!
• Charakterystyka żywicy i jej znaczenie fitochemiczne:
  Grindelia pokryta jest gęstą, klejącą żywicą, którą dawni zielarze wykorzystywali do smarowania ran, ukąszeń oraz przy kontaktach ze skórą podrażnioną przez trujący bluszcz (Toxicodendron radicans). Ta żywica to skarbnica kwasów diterpenowych i substancji ochronnych.
• Roślina rdzennych plemion Ameryki Północnej:
  Rdzenne plemiona Ameryki Północnej – zwłaszcza Pawnee i Cheyenne – używały grindelii w postaci tytoniu ziołowego w rytuałach oczyszczających płuca. Suszone ziele palono podczas obrzędów lub dodawano do specjalnych ziołowych mieszanek leczniczych.
• Historia obecności w farmakopeach:
  W XIX wieku grindelia była składnikiem popularnych syropów wykrztuśnych i płynów przeciwastmatycznych, a jej nalewki figurowały w amerykańskich i europejskich farmakopeach jako oficjalny lek.
•  Ekologiczne preferencje siedliskowe
  Grindelia porasta suche, nasłonecznione zbocza, nieużytki i prerie Ameryki Północnej. Im trudniejsze warunki – tym bogatszy skład żywicy!

DOGLĘDA MOCNA – Grindelia robusta

• ziele doględy – Grindeliae herba

Gatunki roślin dopuszczone do pozyskiwania surowca

W przeszłości, zgodnie z wytycznymi Farmakopei Francuskiej, do pozyskiwania surowca zielarskiego dopuszczano cztery gatunki rodzaju Grindelia:

• Grindelia squarrosa Dunal
• Grindelia camporum Greene
• Grindelia humilis Hook. & Arn.
• Grindelia robusta

Współcześnie, zgodnie z nową monografią farmakopealną „Grindeliae herba (Gumweed herb)”, opracowaną na podstawie wytycznych Farmakopei Europejskiej, surowiec zielarski stanowią wysuszone, kwitnące wierzchołki pędów (łacińska nazwa surowca: Grindeliae herba) pochodzące od następujących gatunków:

• Grindelia hirsutula Hook. & Arn.
• Grindelia squarrosa (Pursh) Dunal

Przy czym inne gatunki wcześniej stosowane, takie jak Grindelia robusta, Grindelia humilis Hook. & Arn. oraz Grindelia camporum, są obecnie uznawane za synonimy gatunku Grindelia hirsutula.

• zbioru dokonuje się w okresie kwitnienia – lipiec – sierpień (VII – VIII)
  • ścina się wierzchołki pędów o długości około 25 cm

• surowiec najlepiej suszyć w temperaturze pokojowej, w cienistych i przewiewnych miejscach, z dala od bezpośredniego światła słonecznego
• można również stosować suszarki ogrzewane do maksymalnej temperatury 50°C, co pozwala zachować zawartość olejków eterycznych i innych substancji czynnych

• żywice (do 20%)
• olejek eteryczny
• flawonoidy (ok. 0,7–1%)
• saponiny triterpenowe
• fenolokwasy
• fitosterole

• rozkurczowe (spazmolityczne) na mięśnie gładkie oskrzeli, zmniejszając ich napięcie i ułatwiając oddychanie
• oczyszczające drogi oddechowe:
  • zmniejsza lepkość śluzu w drogach oddechowych
  • przywraca normalne ruchy nabłonka rzęskowego
• wykrztuśne
• przeciwbakteryjne
• przeciwzapalne
• przeciwalergiczne

wewnętrzne:

• układ oddechowy:
  formy stosowania: napary, odwary, nalewki, syropy, inhalacje
  • nieżyt górnych dróg oddechowych – wspomaga oczyszczanie błon śluzowych z zalegającej wydzieliny
  • astma oskrzelowa – dzięki działaniu rozkurczającemu mięśnie gładkie oskrzeli, ułatwia oddychanie, łagodzi duszności
  • zapalenie gardła, krtani i tchawicy – zwłaszcza u dzieci i osób starszych z utrudnionym odkrztuszaniem i zalegającą wydzieliną w drogach oddechowych
  • pomocniczo w rozedmie, pylicy płuc i kaszlu gruźlików
  • krztusiec (koklusz) – działa wykrztuśnie i osłaniająco na błony śluzowe
  • przewlekłe i ostre zapalenie oskrzeli – ułatwia odkrztuszanie, zmniejsza lepkość śluzu
  • przeziębienie z mokrym kaszlem – łagodzi kaszel, zmniejsza przekrwienie błon śluzowych
  • chrypka i podrażnienie krtani
  • duszności spowodowane skurczem oskrzeli

• Sytuacje, które zawsze wymagają ostrożności
  • nadwrażliwość lub alergia na składniki doględy
  • kobiety w ciąży i karmiące
  • zbyt wysokie dawki wyciągów alkoholowych wywołują stany narkotyczne, obniżenie ciśnienia krwi, spowolnienie oddechu, podrażnienie nerek i dróg moczowych

z czym warto łączyć grindelię:

• z  ziołami wykrztuśnymi i przeciwzapalnymi, np. z pierwiosnkiem, lukrecją, tymiankiem, podbiałem

---

1. Napar z grindelii

Składniki:

• 1 łyżka suszonego ziela grindelii (ok. 1,5 – 2 g)
• 200 ml wrzącej wody

Sposób przygotowania:

1. Zalej suszone ziele wrzątkiem
2. Przykryj i odstaw na 15 minut do naciągnięcia
3. Przecedź

Dawkowanie:

• Pić 2 – 3 razy dziennie po ½ szklanki świeżo przygotowanego naparu.

Zastosowanie:

• Lekko wykrztuśne i osłaniające w kaszlu, przeziębieniu, zapaleniu oskrzeli.
• Wspomagająco przy astmie i dusznościach.
• Łagodne działanie rozkurczowe i uspokajające.

---

2. Odwar z grindelii 

Składniki:

• 1 łyżka (ok. 2 g) suszonego ziela grindelii
• 200 ml zimnej wody

Sposób przygotowania:

1. Zalej ziele zimną wodą i powoli doprowadź do wrzenia.
2. Gotuj na małym ogniu przez 5 minut.
3. Odstaw na 10 minut pod przykryciem, następnie przecedź.

Dawkowanie:

• Pić 2 razy dziennie po 100 ml, najlepiej po posiłku.

Zastosowanie:

• Przy silniejszym zaleganiu śluzu, w ostrym zapaleniu oskrzeli.
• Skuteczniejszy niż napar w działaniu mukolitycznym.
• Może być także stosowany do inhalacji (1 część odwaru na 2 części wrzątku).

---

3. Nalewka z grindelii 

Składniki:

• 1 część suszonego ziela grindelii (np. 100 g)
• 5 części etanolu 60 – 70% (np. 500 ml)

Sposób przygotowania:

1. Zalej ziele alkoholem i przechowuj w szczelnie zamkniętym naczyniu przez 10–14 dni.
2. Codziennie wstrząsaj.
3. Po maceracji przefiltruj i przechowuj w butelce z ciemnego szkła.

Dawkowanie:

• 20 – 30 kropli 2 – 3 razy dziennie, rozcieńczonych w niewielkiej ilości wody.

Zastosowanie:

• Wspomaga leczenie astmy, zapalenia oskrzeli, kaszlu z zalegającą wydzieliną.
• Ma też łagodne działanie uspokajające.
• Może być również stosowana zewnętrznie jako składnik maści i okładów (przy stanach zapalnych skóry).

---

4. Syrop z grindelii (Syrupus Grindeliae)

Składniki:

• 1 część odwaru z grindelii (patrz przepis wyżej)
• 2 części miodu lub cukru (opcjonalnie: z dodatkiem propolisu, tymianku lub lukrecji)

Sposób przygotowania:

1. Wymieszaj jeszcze ciepły, przecedzony odwar z miodem lub cukrem.
2. Podgrzewaj delikatnie do rozpuszczenia składników (nie dopuszczając do wrzenia).
3. Przechowuj w lodówce w szklanej butelce do 7 dni.

Dawkowanie:

• Dzieci powyżej 6. roku życia: 1 łyżeczka 2 razy dziennie.
• Dorośli: 1 łyżka 3 razy dziennie.

Zastosowanie:

• Syrop wykrztuśny i osłaniający przy suchym lub mokrym kaszlu.
• Łagodzenie infekcji gardła i stanów zapalnych oskrzeli.
• Szczególnie polecany w terapii wspomagającej u dzieci i osób starszych.