Origanum i origanum
Ziele lebiodki (często określane jako „dziki majeranek”), to dwa różne gatunki: Origanum vulgare i Origanum majorana
Naturalny antybiotyk
Olejek lebiodkowy (bogaty w karwakrol) wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne – skuteczniejszy niż niektóre antybiotyki wobec Staphylococcus aureus i E. coli (badania in vitro)
Roślina pszczelarska
Jej kwiaty są silnie miododajne – przyciągają dużą liczbę owadów zapylających przez wiele tygodni lata
Roślina allelopatyczna
Niektóre formy wytwarzają związki, które hamują wzrost sąsiadujących roślin (ochrona przed konkurencją)
Ziele kobiece
W ludowej medycynie stosowana przy zaburzeniach miesiączkowania i po porodzie jako zioło oczyszczające
Ziele Matki Boskiej
W Polsce święcono bukiety z lebiodki 15 sierpnia – stąd nazwy ludowe: „ziele Matki Boskiej” i „ziele święte”
Ziele zgody i oczyszczenia
U Słowian lebiodka była symbolem pokoju – palona po kłótniach lub pogrzebach dla oczyszczenia domostwa
Amulet podróżnika
W Irlandii i Szkocji noszono ją w saszetkach w czasie podróży – miała chronić przed „złymi duchami drogi”
Zioło prostego ludu
W Niemczech znana jako „wilder Majoran” – uważana za zioło ludowe, w odróżnieniu od „szlacheckiego” majeranku
Dzikie vs. handlowe oregano
Dzika lebiodka z Polski ma delikatniejszy, bardziej ziołowy smak niż intensywne chemotypy południowe – stosowane w przyprawach
Przyprawa do tłustego
W kuchni ludowej dodawana do tłustych potraw – pasztetów, grochu, dań z cząbrem i majerankiem
Symbol radości
W kulturze grecko – rzymskiej lebiodka symbolizowała radość i szczęście – „origanon” znaczyło „ozdoba gór”

LEBIODKA POSPOLITA – Origanum vulgare

• ziele lebiodki oregano – Origani herba

UWAGA

Wszystkie poniższe informacje dotyczą dziko rosnącej lebiodki pospolitej (Origanum vulgare L.) pozyskiwanej z naturalnych stanowisk, takich jak te występujące w Polsce.
Nie odnoszą się do chemotypów śródziemnomorskich (np. z Grecji, Włoch czy Hiszpanii), które cechują się wysoką zawartością karwakrolu i tymolu, i które powszechnie występują w handlu jako przyprawowe „oregano”.

 

• ziele zbiera się wyłącznie w czasie kwitnienia – lipiec – sierpień (VII – IX)
• ścina się górne 20 – 30 cm długości, kwitnące części pędów

• zebrane ziele należy rozłożyć cienką warstwą w przewiewnym, suchym i zacienionym miejscu
• w suszarkach w temperaturze 35˚- 40C
• po wysuszeniu ziele powinno mieć intensywny aromatyczny zapach, smak korzenny, lekko gorzkawy

• olejek eteryczny jest główną grupą aktywną farmakologicznie. Skład ilościowy i jakościowy olejku zależy od chemotypu, ale najczęściej zawiera: karwakrol i tymol
• fenolokwasy (kwasy fenolowe)
• flawonoidy
• gorycze i taniny (garbniki)
• sterole roślinne i triterpeny

• przeciwdrobnoustrojowe: przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe
• przeciwzapalne
• przeciwutleniające (antyoksydacyjne)
• rozkurczowe
• wiatropędne
• wykrztuśne
• napotne
• przeciwbólowe
• łagodnie uspokajające
• pobudzające trawienie
• ściągające
• cytotoksyczne (w warunkach in vitro – wobec niektórych linii komórkowych)
• przeciwpasożytnicze
• immunomodulujące

wewnętrzne:

• układ pokarmowy
  • brak apetytu – pobudzanie soku żołądkowego i żółci (napar)
  • uczucie pełności i niestrawności (zwłaszcza po ciężkostrawnym posiłku)
  • wzdęcia i gazy (zwłaszcza w połączeniu z miętą, koprem, rumiankiem)
  • biegunka przy łagodnych stanach zapalnych jelit – do picia w postaci naparu lub odwaru
  • nerwice trzewne, kolki brzuszne i napięcia jelitowe na tle stresowym – nalewka jako środek rozkurczowy i uspokajający
  • podejrzenie pasożytów przewodu pokarmowego, głównie u dzieci (napar rano na czczo + dieta uboga w cukry)
  • patogeny jelitowe – nie dotyczy odmian ubogich w olejek eteryczny

• układ oddechowy – napar, inhalacje, kąpiele
  bardzo dobry w profilaktyce przeziębień jesienno – zimowych jest stosowanie naparu  – szczególnie w połączeniu z miodem lub maliną
  • przeziębienie, kaszl mokry – napar, syrop
  • mocny katar – parówki i inhalacje – zew
  • pierwsze objawy infekcji (dreszcze, zimno)
  • zapalenie zatok, oskrzeli, grypa – inhalacje (olejek eteryczny)

• układ moczowo – płciowy
  • stany zapalne narządów rodnych
  • upławy – nasiadówki – zew
  • infekcje grzybicze lub bakteryjnych (np. Candida, bakterie G-) – pomocniczo – nasiadówki lub płukanki z odwaru lebiodki

• układ nerwowy
  • napięcie nerwowe, bezsenność, (działanie łagodnie uspokajające i rozluźniające) – napar, kąpiele
    dawniej lebiodkę oregano stosowano w klasztorach jako zioło „rozluźniające głowę i brzuch”

zewnętrzne:

• cera tłusta, zanieczyszczona, trądzikowa
• trądzik, czyraki, wypryski – przemywanie zmian skórnych – działanie odkażające
• po ukąszeniach owadów – okłady z odwaru
• owrzodzeniach, ranach, stanach zapalnych skóry -st. zew
• grzybica skóry, paznokci – olejek lebiodkowy
• infekcjach Candida – olejek lebiodkowy
• ból głowy związany z napięciem mięśni szyi i karku – masaż i / lub nacierania karku z dodatkiem oleju lebiodkowego ( rozkurczowe i przeciwzapalne)

 

Sytuacje, które zawsze wymagają ostrożności

• uczulenie na rośliny z rodziny jasnotowate, np.: miętę, majeranek czy bazylię może wiązać się z reakcją także na lebiodkę
• nie zaleca się stosowania w dużych dawkach ani długoterminowo u kobiet w ciąży i karmiących – brak jednoznacznych badań bezpieczeństwa
• dzieci powyżej 3 roku życia – napary słabe mogą być podawane krótkotrwale (np. przy kaszlu lub niestrawności), ale z ostrożnością

Ziele lebiodki można łączyć z innymi ziołami:

• przy niestrawności i bólach brzucha – z miętą lub rumiankiem
• przy wzdęciach – z koprem włoskim i kminkiem
• przy zaburzeniach trawienia na tle nerwowym (ostrożnie przy lekach!) – z dziurawcem

1. Napar

Składniki:

• 1 łyżeczka suszonego ziela lebiodki (ok. 1 – 1,5 g)
• 200 ml wrzącej wody

Przepis:

• Ziele zalać wrzątkiem.
• Przykryć i parzyć 10–15 minut.
• Przecedzić, pić ciepłe.

Działanie i dawkowanie:

• Działanie: wiatropędne, rozkurczowe, trawienne, lekko uspokajające, napotne.
• Dawkowanie: pić 1 filiżankę 1–3 razy dziennie, najlepiej po posiłku.

Zastosowanie:

• Wzdęcia, niestrawność, uczucie pełności, brak apetytu.
• Pomocniczo przy przeziębieniu i kaszlu.
• Delikatne napięcia nerwowe i bóle trzewne.

---

2. Odwar  (do stosowania zewnętrznego)

Składniki:

• 2 łyżki suszonego ziela lebiodki (ok. 5 g)
• 250 ml zimnej wody

Przepis:

• Ziele zalać zimną wodą, doprowadzić do wrzenia.
• Gotować na małym ogniu 5 – 7 minut.
• Odstawić na 10 minut, przecedzić.

Działanie i dawkowanie:

• Działanie: antyseptyczne, przeciwzapalne, ściągające.
• Dawkowanie: używać ciepłego odwaru do przemywania 2–3 razy dziennie.

Zastosowanie:

• Okłady i przemywania przy stanach zapalnych skóry (trądzik, wypryski, otarcia).
• Płukanki przy stanach zapalnych jamy ustnej, gardła.
• Nasiadówki i kąpiele ziołowe przy kobiecych infekcjach intymnych.

---

3. Nalewka

Składniki:

• 1 część suchego ziela lebiodki (np. 25 g)
• 5 części 70% alkoholu

Przepis:

• Zalać ziele alkoholem w słoiku.
• Macerować 10–14 dni w ciemnym miejscu, codziennie wstrząsając.
• Przecedzić, przelać do butelki z ciemnego szkła.

Działanie i dawkowanie:

• Działanie: rozkurczowe, uspokajające, trawienne, lekko przeciwbólowe.
• Dawkowanie: 10 – 15 kropli 1 – 3 razy dziennie, rozcieńczone w niewielkiej ilości wody.

Zastosowanie:

• Nerwice trzewne, kolki jelitowe, napięcia żołądkowo-jelitowe na tle stresowym.
• Przy niestrawności i braku apetytu (przed lub po posiłku).
• W dawkach wieczornych – na lekkie napięcie nerwowe i trudności z zasypianiem.

---