• Kiedy nazwa mówi wszystko 
  Nazwa łacińska „Galega” pochodzi od greckich słów „gála” (mleko) i „ágō” (prowadzić, nieść) — co wskazuje na dawniej znane działanie mlekopędne roślin
• Herba lactea – zapomniane imię rutwicy lekarskiej
  W średniowiecznych zielnikach nazywana była czasem „herba lactea” lub „mutterkraut” (z niem. „zioło matki”)
• Ziele cukrzycowe – tradycyjne wsparcie dla chorych
  W medycynie ludowej podawano napary z rutwicy także w przypadku cukrzycy – stąd jej inna nazwa: „ziele cukrzycowe”.
• Od rutwicy do metforminy – zielarskie źródło nowoczesnej terapii
  Galegina – główny alkaloid rutwicy – była prekursorem metforminy – jednego z najpowszechniej stosowanych dziś leków przeciwcukrzycowych.
• Rutwica w dawnych rytuałach porodowych
  Dawniej zielarki i akuszerki stosowały ją jako rytualne ziele poporodowe – dodawaną do kąpieli, naparów, a nawet kadzideł.

Rutwica lekarska – Galega officinalis

• ziele rutwicy (Galegae herba)

• ziele zbiera się wyłącznie w czasie kwitnienia – lipiec – sierpień (VII – VIII)
• ścina się górne części pędów

• zebrane  ziele należy rozłożyć cienką warstwą w przewiewnym, suchym i zacienionym miejscu
• w suszarkach w temperaturze  35˚- 40C

• guanidyny (alkaloidy geuanidynowe):
  • galegina to główny związek aktywny o działaniu hipoglikemicznym (prekursor metformin); była wzorcem do opracowania metforminy, obecnie podstawowego leku
• flawonoidy
• fenolokfwasy
• saponiny steroidowe
• garbniki
• cukry, aminokwasy, kwasy organiczne

Współczesna nauka i praktyka zielarska potwierdziły wiele z tradycyjnych zastosowań rutwicy, choć z pewnymi zastrzeżeniami co do dawkowania i toksyczności

• hipoglikemiczne (obniżające poziom cukru we krwi) – działanie tradycyjne i współczesne (poparte badaniami)przeciwcukrzycowego typu 2
• galaktogogiczne (stymulujące laktację) – działanie tradycyjne jak i poparte badaniami
  badania wykazały, że galegina i inne związki wpływają na gospodarkę hormonalną laktacji (prawdopodobnie przez wpływ na przysadkę i poziom prolaktyny)
• moczopędne (diuretyczne)
• przeciwzapalne i antyoksydacyjne

wewnętrznie:

• układ metaboliczny
  • cukrzyca typu 2 – w tradycyjnym leczeniu jako „ziele cukrzycowe” – stosowana w naparach, odwarach, nalewkach
  • podwyższony poziom glukozy we krwi – jako środek wspomagający regulację poziomu cukru (stosowana w fitoterapii jako składnik mieszanek hipoglikemizujących)

• układ rozrodczy (kobiety)
  • po porodzie jako:
    • środek pobudzający wydzielanie mleka u kobiet karmiących – w mieszankach laktacyjnych w połączeniu np. z anyżem, fenkułem, kozieradką
    • środek „czyszczący”, wzmacniający – podawany w naparach
    • środek łagodzący przy obrzmiałych i bolących piersiach – w kąpielach ziołowych, przemywaniach i okładach

• układ moczowy
  • łagodne obrzęki – w wyniku zatrzymania wody – jako środek moczopędny
  • kuracje oczyszczające – zwłaszcza w połączeniu z innymi surowcami diuretycznymi ,

zewnętrzne:
brak współczesnych badań potwierdzających skuteczność zewnętrznego działania; jednak w lecznictwie ludowym wykorzystywano napar do okładów przy:

• pękających brodawkach sutkowych u matek karmiących
• wypryskach i stanach zapalnych skóry

Sytuacje, które zawsze wymagają ostrożności

• rutwica nie powinna być stosowana samodzielnie w leczeniu cukrzycy, bez nadzoru specjalisty
• może wchodzić w interakcje z lekami przeciwcukrzycowymi – może wzmocnić ich działanie
• nie zalecana w czasie ciąży – brak danych o bezpieczeństwie

Potencjalnie działanie toksyczne

• Przedawkowanie rutwicy lub stosowanie bez kontroli może prowadzić do objawów zatrucia galeginą (nudności, wymioty, spadek ciśnienia, senność).
• Dlatego obecnie ziele to stosuje się ostrożnie i nie długoterminowo

1. Napar z rutwicy

Składniki:

• 1 łyżka suszonego ziela rutwicy (ok. 1,5 – 2 g)
• 200 ml wrzącej wody (szklanka)

Sposób przygotowania:

1. Ziele zalać wrzątkiem.
2. Przykryć i parzyć przez 10 – 15 minut i przecedzić

Działanie:

• wspomaga laktację (działa galaktogogicznie)
• działa lekko moczopędnie i oczyszczająco
• stosowany pomocniczo przy łagodnych objawach cukrzycy typu 2 (działanie hipoglikemiczne)

Dawkowanie:

• 1 szklanka 2 razy dziennie, najlepiej po posiłku.
• Przy laktacji – 1 szklanka rano i wieczorem przez kilka dni.

Zastosowanie:

• niedobór mleka u kobiet karmiących (zwykle w mieszance z anyżem, fenkułem, kozieradką)
• w stanach lekkiej nadwagi, zatrzymania wody, jako wsparcie wiosennej detoksykacji
• jako łagodne wspomaganie metabolizmu glukozy (pod kontrolą specjalisty)

---

2. Odwar z rutwicy

Składniki:

• 1 łyżka suszonego ziela rutwicy (ok. 2–3 g)
• 250 ml zimnej wody

Sposób przygotowania:

1. Ziele zalać zimną wodą, doprowadzić do wrzenia.
2. Gotować pod przykryciem na małym ogniu przez 5 minut.
3. Odstawić na 10 minut i przecedzić.

Działanie:
silniejsze niż napar, szczególnie w kierunku:

• działania przeciwcukrzycowego (galegina lepiej ekstrahuje się podczas gotowania),
• działania mlekopędnego,
• działania moczopędnego.

Dawkowanie:

• ½ szklanki 2 razy dziennie, najlepiej rano i wczesnym popołudniem.
• Nie stosować dłużej niż 7 – 10 dni bez konsultacji.

Zastosowanie:

• jako wsparcie fitoterapeutyczne w łagodnej cukrzycy typu 2,
• przy zatrzymaniu płynów i obrzękach,
• u kobiet karmiących z silnym niedoborem mleka (jako element terapii wspomagającej).

---

3. Nalewka z rutwicy

Składniki:

• 50 g suszonego ziela rutwicy
• 250 ml 40 50% alkoholu etylowego (np. spirytus rozcieńczony lub dobra wódka)
• szklany słoik

Sposób przygotowania:

1. Ziele zalać alkoholem w słoiku.
2. Szczelnie zamknąć, odstawić w ciemne miejsce na 14 dni, codziennie wstrząsać.
3. Po tym czasie przecedzić przez gazę lub filtr papierowy i przelać do ciemnej butelki.

Działanie:

• działanie silnie hipoglikemiczne (wysoka zawartość galeginy),
• pobudzające laktację, wzmacniające po porodzie,
• wzmacniające przemianę materii, stosowane dawniej u osób „słabych, ociężałych, ospałych”.

Dawkowanie:

• 15 – 20 kropli 2 razy dziennie przed posiłkiem.
• Dla kobiet karmiących: 10 – 15 kropli rano i wieczorem, przez maksymalnie 5 – 7 dni.

Zastosowanie:

• jako wsparcie metaboliczne w stanach przedcukrzycowych,
• u kobiet w okresie laktacji (należy zachować ostrożność i stosować krótko),
• w dawnej medycynie stosowana również przy „braku sił i ospałości”.

---