• Botaniczne ciekawostki
  • tasznik kwitnie i owocuje jednocześnie – na jednej łodydze można znaleźć zarówno pąki, kwiaty, jak i dojrzałe owoce (łuszczyny) – tworząc efekt „wielopiętrowego” kwiatostanu
  • kształt jego owoców – łuszczyn przypominających małe serduszka – stał się inspiracją dla nazwy „chlebek Matki Boskiej”, „kaletnik”, „pasterska torba”.
• Kulinarne i użytkowe (mniej znane)
  młode liście tasznika można jeść na surowo – mają lekko pieprzny, rzeżuchowy smak, które nadają się zarówno do sałatek jak i zup
• Tasznik to globalny wędrowiec
  Uważany jest za drugi najpowszechniejszy gatunek rośliny na Ziemi – ustępuje miejsca tylko rdestowi ptasiemu (Polygonum aviculare). Można go spotkać na każdym kontynencie poza Antarktydą.
• Zasiedli nawet suszę – byle nie bagno
  Tasznik świetnie przystosowuje się do suchych, nasłonecznionych stanowisk – tworzy grubą warstwę wosków na liściach, zwija blaszki liściowe i zwiększa ich owłosienie, by ograniczyć transpirację. Jego słaby punkt – źle znosi miejsca z zastoinami wodnymi, w których jego liście zaczynają szybko zamierać.
• Zimowa rozeta przetrwa niejedną noc
  w warunkach łagodnej zimy tasznik może zakwitać nawet w lutym, będąc jedną z najwcześniejszych roślin ruderalnych kwitnących w Polsce; liście zebrane w przyziemną rozetę potrafią przetrwać spadki temperatury nawet do –12 °C
• Tradycyjne wykorzystanie łuszczyn tasznika jako materiału ozdobnego
  w tradycji ludowej z łuszczyn tasznika robiono „paciorki” i „serduszka” dla dzieci – jako naturalne zabawki i ozdoby
• Etnobotaniczna funkcja tasznika w ochronie zdrowia kobiet
  wierzono, że tasznik chroni kobiety przed poronieniem i krwotokiem – był noszony w woreczkach ochronnych lub wkładany pod poduszkę
• Poplon z serduszkiem – tasznik w roli użyźniacza
  w niektórych krajach (np. Japonii) tasznik bywa świadomie siany jako roślina poplonowa, użyźniająca glebę i poprawiająca strukturę roli.
• Roślina oczyszczająca… ale nie dla zielarzy
  może bioakumulować azotany i metale ciężkie, dlatego nie zaleca się zbierania go z terenów miejskich i przemysłowych.

TASZNIK POSPOLITY – Capsella bursa pastoris

• ziele tasznika – Bursa pastorisi herba
• ziele tasznika wraz z korzeniem – Bursa pastoris herba cum radicibus

Podobne właściwości lecznicze i zbliżony skład chemiczny mają tobołki polne – Thlaspi arvense wykazują, są jednak znacznie rzadziej wykorzystywane

• ziele zbiera się wyłącznie w czasie kwitnienia, ale gdy roślina wytworzy już owoce – maj – wrzesień (V – IX)

• zebrane  ziele należy rozłożyć cienką warstwą w przewiewnym, suchym i zacienionym miejscu
• w suszarkach w temperaturze do 35˚C

warto wiedzieć

tasznik to surowiec nietrwały

• prawidłowo wysuszone ziele można przechowywać maksymalnie do 4 miesięcy, najlepiej w szczelnych, papierowych lub szklanych opakowaniach, z dala od światła i wilgoci
• preparaty ze świeżego surowca (sok, napar, nalewka) mają największą wartość farmakologiczną dlatego, jeśli to tylko możliwe, w zastosowaniach terapeutycznych zawsze warto preferować świeże przetwory

• glukozynolany – głównie synigryna
• flawonoidy
• aminy biogenne: tyramina, cholina, acetylocholina
• fenolokwasy – chlorogenowy, syryngowy, wanilinowy
• garbniki
• sole mineralne – sole potasu (w stosunkowo dużych ilościach) i wapnia

I coś, co jest warte przemyślenia

Choć tasznik często kojarzony jest z witaminą K i garbnikami, to wg Kohmülzera najważniejsze są… aminy biogenne, takie jak cholina (do 1%), acetylocholina, tyramina i histamina – to one mają odpowiadać za jego kluczowe działanie biologiczne.
Ale jest haczyk: jak zauważa dr Henryk Różański, te związki są nietrwałe i wrażliwe na temperaturę oraz alkohol. Podczas przygotowywania naparów, odwarów czy nalewek dochodzi do denaturacji białek i inaktywacji enzymów.
Dlatego największy potencjał terapeutyczny tasznika drzemie w świeżym soku i maceracie ze świeżego ziela. Jak podsumowuje dr H. Różański:

„Dochodzi się do prawdy średniowiecznej – świeży, i jeszcze raz – świeży surowiec!”

Preparaty świeże – farmakologicznie najcenniejsze:

• Świeże przetwory (szczególnie sok i napar z rozdrobnionego, świeżego ziela) zawierają:
  • aktywną mirozynazę (enzym przekształcający glukozynolany do izotiocyjanianów),
  • niewydestruowane witaminy i aminy biogenne,
  • lepszą biodostępność flawonoidów i fenolokwasów
• Dlatego sok i świeży napar są szczególnie polecane przy:
  • krwawieniach, stanach zapalnych, podwyższonym ciśnieniu

• przeciwkrwotoczne
  przede wszystkim świeże ziele, które sprawdza się przy krwawieniach z naczyń włosowatych. Szczególna skuteczność dotyczy:
  • błon śluzowych (np. nosa, przewodu pokarmowego, dróg moczowych, macicy),
  • wyłącznie w podaniu doustnym, najlepiej w postaci maceratu lub soku ze świeżego ziela
  • uwaga: tasznik nie wykazuje skuteczności w przypadku krwawień płucnych!
• obkurczające – powoduje obkurczanie macicy – mechanizm podobny do działania alkaloidów sporyszu, choć znacznie słabszy
• wpływa na mięśniówkę żołądka i jelit, podnosząc jej napięcie i poprawiając tonus przewodu pokarmowego
• tonizujące na mięśniówkę gładką – zwiększa napięcie ścian naczyń krwionośnych
• uszczelniające naczynia krwionośne – co może ograniczać wysięki i mikrokrwawienia
• zapobiega wylewom krwi pod skórę i wysiękom limfy
• przeciwzapalne i ściągające
• odkażające
• moczopędne – działanie łagodne
• regulujące przemianę materii
• regulujące cykl miesiączkowy – często stosowany w fitoterapii ginekologicznej
• usprawniające pracę przewodu pokarmowego

wewnętrzne:

• układ krążenia
  • krwawienia z naczyń włosowatych (np. z nosa, dziąseł, drobnych urazów) – szczególnie u osób z osłabioną strukturą naczyń
    przy krwawieniach z nosa, zwłaszcza często powtarzających się – stosowanie wewnętrzne i zewnętrzne, które warto połączyć z suplementacją witaminą C i naparem z ruty
  • skaza naczyniowa – jako środek wspomagający w przypadku drobnych, samoistnych wybroczyn i siniaków
  • tendencja do siniaków i wylewów podskórnych – profilaktycznie przy zwiększonej przepuszczalności naczyń
  • zbyt obfite miesiączki – jako środek naczyniotropowy i hemostatyczny, działający na mikrokrążenie maciczne
  • nadciśnienie tętnicze – łagodne działanie hipotensyjne, zwłaszcza w formie świeżego soku lub maceratu (działanie słabe, pomocnicze)

• układ moczowy
  • wspomagająco przy zakażeniach pęcherza moczowego – dzięki działaniu ściągającemu i przeciwzapalnemu na błony śluzowe;
  • łagodne działanie moczopędne – wspiera eliminację nadmiaru płynów z organizmu;
  • w stanach obrzęków lub zatrzymania wody – jako łagodny środek diuretyczny, szczególnie w okresie napięcia przedmiesiączkowego;
  • pomocniczo przy krwawieniach z dróg moczowych (pod warunkiem, że nie pochodzą z nerek – nie ma tu udokumentowanej skuteczności)
  •  wspomagająco w zakażeniach pęcherza (działanie ściągające)

• układ rozrodczy (ginekologia tradycyjna):
  • przy obfitych i nieregularnych miesiączkach – jako środek obkurczający macicę i zmniejszający krwawienia;
  • po porodzie  – wspomagająco dla obkurczenia macicy i profilaktyki krwawień poporodowych – pomocniczo
    uwaga – tasznik może być wykorzystany zamiast sporyszu i kłączy gorzknika, choć działa od nich zdecydowanie słabiej
  • przy krwawieniach acyklicznych – jako preparat regulujący czynność naczyń i mięśniówki macicy
  • w zespole napięcia przedmiesiączkowego (PMS) – dzięki łagodnemu działaniu rozkurczowemu i tonizującemu

• układ pokarmowy
  • wspomagająco przy drobnych krwawieniach z przewodu pokarmowego – działanie przeciwkrwotoczne i ściągające
  • przy rozregulowanej przemianie materii – jako łagodny środek tonizujący, stosowany w tradycji zielarskiej na poprawę trawienia i przyswajania
  • w stanach osłabienia napięcia mięśni gładkich żołądka i jelit – np. po krwotokach, chorobach wyniszczających lub zaburzeniach apetytu (działanie ogólnie wzmacniające i pobudzające perystaltykę)

• układ nerwowy i wegetatywny
  • łagodzenie napięcia wegetatywnego, szczególnie w kontekście zaburzeń psychosomatycznych towarzyszących miesiączce (np. bólów głowy, drażliwości, kołatania serca)
  • jako składnik ziołowych mieszanek o działaniu uspokajającym i hipotensyjnym, stosowanych przy łagodnych nerwicach krążeniowych i napięciowych
  • w tradycyjnych mieszankach rekonwalescencyjnych – wspomagająco w stanach wyczerpania po krwotokach, porodzie, osłabieniu z powodu utraty krwi

zewnętrzne:

• rany, siniaki, wybroczyny, żylaki – jako okłady z naparu lub maceratu
• hemoroidy (w nasiadówkach, półkąpielach lub kompresach; pomocne są także przemywania w połączeniu z lewatywą z tasznika)
• siniaki, stłuczenia, żylaki, owrzodzenia podudzi – okłady
• kompresy przy stanach zapalnych okolic płciowych i odbytu
• krwawiące rany trudne do zatamowania – w odwarach

Z apteki Marii Treben

W swoich słynnych zielarskich opracowaniach Maria Treben opisywała tasznik jako „jedno z najlepszych ziół przeciwkrwotocznych dla kobiet”. Zalecała go szczególnie w problemach ginekologicznych, podkreślając skuteczność świeżego soku przy krwawieniach macicznych, naparu z suszonego ziela przy miesiączkach, a także kąpieli nasiadówkowych przy hemoroidach i dolegliwościach poporodowych.
Jej zdaniem tasznik:

„Zatrzymuje krew tam, gdzie krwawienie jest szkodliwe, ale poprawia jej krążenie, gdy jest ono upośledzone.”

To trafne ujęcie ludowej zasady „równoważącego działania” rośliny – zachowującego się jak naturalny adaptogen układu krążenia.

Sytuacje, które zawsze wymagają ostrożności

• nadwrażliwość lub alergia na składniki tasznika
• kobiety w ciąży i karmiące – przeciwwskazanie bezwzględne
  • tasznik może pobudzać skurcze macicy, co zwiększa ryzyko poronienia lub przedwczesnego porodu
• dzieci poniżej 12 roku życia – brak wystarczających danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania
• schorzenia serca
• zakrzepica
• osoby przyjmujące leki na. nadciśnienie – tasznik może wpływać na ciśnienie krwi (obniżać lub podnosić w zależności od dawki i reakcji organizmu), co może interferować z terapią farmakologiczną

1. Napar z tasznika

Składniki:

• 1 łyżka suszonego ziela tasznika
• 200 ml wrzątku

Przepis:
Ziele zalać wrzątkiem, przykryć i zaparzać przez 10 – 15 minut. Przecedzić.

Działanie i dawkowanie:

• działa ściągająco, lekko przeciwkrwotocznie, tonizująco na naczynia
• pić 2 – 3 razy dziennie po 1/2 szklanki, najlepiej między posiłkami
• działa łagodniej niż sok czy macerat, ale sprawdzi się w dłuższym stosowaniu

Zastosowanie:

• zbyt obfite miesiączki
• skaza naczyniowa, tendencja do siniaków
• wspomagająco przy hemoroidach, krwawieniach z nosa, łagodnych biegunkach

Zastosawanie i dawkowanie naparu  wg M. Treben

• krwawienia z nosa, żołądka, jelit i macicy – 2 – 3 szklanki naparu na dzień
• nadmierne krwawienia miesiączkowe oraz uregulowaniu miesiączki w okresie dojrzewania płciowego – 8 – 10 dni przed rozpoczęciem miesiączki po 2 szklanki naparu dziennie, (1 kopiasta łyżeczka tasznika na szklankę gorącej wody)
• klimakterium – 2 szklanki naparu pić przez 4 tygodnie, następnie przerwa 3 tygodnie i taką kuracje powtarzać
• w celu uregulowania ciśnienia

„tasznik – podobnie jak jemioła – jest rośliną regulującą krążenie i poleca się go zarówno przy wysokim jak i przy zbyt niskim ciśnieniu krwi. W przeciwieństwie do jemioły, którą przygotowuje się na zimno, przez noc, herbatkę z tasznika zaparza się. Pije się codziennie po dwie szklanki do czasu aż krążenie unormuje się”

• we wszystkich schorzeniach mięśni (zwiotczenia mięśni, wypadnięcia np.: macicy, przepukliny)

„gdy przy zaniku mięśni nic już nie pomaga zastosuj: tasznik drobno pokrojony, zalany wódką zbożową i przez 10 dni stojący w pobliżu pieca lub na słońcu, wcieraj kilka razy dziennie, a do wewnątrz zażywaj 4 szklanki herbatki z przywrotnika pospolitego w ciągu dnia”.

---

2. Świeży sok z tasznika

Składniki:

• świeże ziele tasznika (najlepiej kwitnące)
• opcjonalnie można dodać kilka kropel soku z cytryny jako konserwant

Przepis:
Ziele umyć, rozdrobnić i wycisnąć w wyciskarce lub przez gazę. Przechowywać w lodówce do 2 dni.

Działanie i dawkowanie:

• działanie silne: przeciwkrwotoczne, obkurczające macicę, poprawiające napięcie naczyń
• 1 łyżeczka soku 2 – 3 razy dziennie, w razie potrzeby rozcieńczyć w 1/4 szklanki wody
• nie stosować dłużej niż 7 dni bez konsultacji

Zastosowanie:

• krwawienia maciczne, zbyt obfite miesiączki
• wyczerpanie po porodzie lub utracie krwi
• kruchość naczyń, tendencja do siniaków

  Sok z tasznika wg dr H. Różańskiego

Zebrane świeże ziele tasznika umyć i zmielić w maszynce do mięsa.  Na każdą szklankę papki tasznikowej dodać 100 ml wódki i pozostawić do wytrawienia w szczelnie zakręconym słoju. Po godzinie odcisnąć sok (ręcznie lub przez wyciskarkę)
otrzymany wyciąg przyjmować 3 -6 x dziennie po 1 łyżce na 50 ml wody
Aby sok zakonserwować można zalać go:
* winem w proporcjach: 100 ml wyciągu na 150 ml wina
* miodem / cukrem / gliceryną – w takich samych proporcjach
Tak zakonserwowany sok zażywać 3 – 4 razy dz. po 2 – 3 łyżeczki

---

3. Macerat na zimno z tasznika

Składniki:

• 1 łyżka świeżego (lub lekko podsuszonego) ziela tasznika
• 200 ml przegotowanej, chłodnej wody

Przepis:
Zalać ziele wodą, odstawić na 8 – 10 godzin (najlepiej na noc), przecedzić.

Działanie i dawkowanie:

• działa silniej niż napar, zachowuje aminy biogenne i enzymy
• pić 2 razy dziennie po 1/2 szklanki

Zastosowanie:

• krwawienia śluzówkowe (nos, przewód pokarmowy)
• miesiączki, hemoroidy, drobne urazy naczyniowe
• osłabienie naczyń, drobne wybroczyny

---

4. Nalewka z tasznika

Składniki:

• 100 g świeżego ziela tasznika
• 400 ml 40 – 50% alkoholu
• szklany słoik

Przepis:
Ziele rozdrobnić, zalać alkoholem, szczelnie zamknąć. Odstawić na 10–14 dni w ciemnym miejscu, codziennie wstrząsać. Po tym czasie przecedzić, przelać do butelki z ciemnego szkła.

Działanie i dawkowanie:

• działa ściągająco, lekko rozkurczowo, wzmacnia naczynia
• 10 – 15 kropli w 1/4 szklanki wody 2 – 3 razy dziennie

Zastosowanie:

• pomocniczo przy skazach naczyniowych, hemoroidach
• do wcierania w żylaki i siniaki (zewnętrznie)
• alternatywa dla osób, które nie tolerują soku

---